Jumat, 13 Februari 2015

Berita Bahasa Bali

Berita Bahasa Bali :
 1. Demam Berdarah

     Dibi sanja ring siaran TV-ne wenten kapiragi orti indik ipun pinungkan "demam berdarah" sane sampun makeh mancut urip para janane. pinungkane puniki sampun nglimbak ring sawengkon Bali. Kirang langkung sampun 500 diri wargane sane keni sungkan puniki. Minakadi ring Denpasar 125 diri, ring Badung 75 diri, ring Buleleng 75 diri, ring Gianyar 125 diri, ring Karangasem 25 diri, ring Negara 25 diri, miwah ring Klungkung 25 diri. Santukan makeh warga sane keni demam berdarah mawinan sal-sale ring rumah sakit nenten mresidayang nampung.
     Sungkan "demam berdarah" puniki kalimbakan olih legu "Aedes Aegypti" sane seneng idup ring toya-toya sane ening tur madegdegan. Nabdabang indike punika pamrentahe sampun mapangarah ring para janane mangda mabersih-bersih ring genah nyane soang-soang. Utaminyane mersihin genah-genah legune mataluh. Minakadi mresihin bak mandi, selokan, utawi genah toyane sabilang minggu. nagingin "abate" ring genah-genah toyane, nanem kopok wiadin botol-botol sane nenten mangge. Lianan ring utsaha punika pamrentahe sampun taler ngawentenang "pengasapan" ring genah wargane sane keni demam berdarah.
     Lianan ring orti punika wenten taler orti saking rumah sakit inggih punika wantuan sane kaserahang olih Bapak Bupati mantuka ring para pasien sane kirang mampu sane ngraksa pimungkan rahat. sane polih wantuan punika minakadi pasien sane ngraksa tumor, bibih sumbing, kanker miwah sane lianan. wantuan sane kasukserahang marupa jinah, soang-soang pasien nrima wantuan makeh Rp. 1.000.000,-. Wantuan sane kirang mampu. Pamrentahe sampun ngicen titi, sepatutne maka warga i raga nuutin titi punika, urati ring para janane sane kirang mampu.

 2. Blabar
     Manut keterangan Camat Banjar Kabupaten Buleleng wenten solas desa sane keni blabar ageng. Makatah tanahe embid tur longsor, pamekasring Kecamatan Banjar. Wewidangan sane pinih banget keni bencana punika : Desa Sidatapa, miwah Tembuku. bencana punika ngawinang wangunan-wangunan umah, pamrajan, pura lan sekolah.
     Wangunan punika patut gelis kabecikin, santukan maderbe paiketan sane mabuat ring kauripan manusane. Yening wilangin antuk jinah karugian sane kawetuang kirang langkung duang milyar ttigang atus yuta rupiah. ritepengan puniki Bapak Bupati Buleleng sampun ngwehin wantuan marupa bahan wangunan. Asapunika taler wantuansaking LSM marupa jinah lan pangan, makadi : `beras, gula, mie sane tiosan.

3. Muntaber
     Sube uling i telun Ketut Giri, timpal leket Nyoman Diptane ngamar di rumah sakit. Nadak sara teka uling sekolah Ketut Giri mising ngecor-ngecor, nguntah tusing rerenan, bayune nadak ngenduk, sebengne layu. Doktere ngorahang Ketut Giri katiben sakit ngutah mising, cara jani orahanga muntaber.
     Apa kaden ngranaang, uli abulan di desa palekadan I Ketut Girine, pasedsed kramane pada ngutah mising. Buka kena grubug, selid sanja krama desane ngungsi rumah sakit. Ane sebetang ada ane makakuren ngutah mising, lantas rarud ngamar di rumah sakit. mimih dewa ratu kadi jail Widhine. Suba panyatusan kramane kena muntaber. Ada ane lacur, sepanan maan patulungan, mawetu ngalahin mati.
     "Man nguda bengong buka keto." Luh Sariadi nyambat sara Nyoman Dipta sedekan negak di ampik paone. sebengne buka pariselsel.
     "Aduh tiang jejeh Mbok, mara pesan teka uli rumah sakit ngajak timpal-timpale, nelokin Ketut Giri katiben sakit, suba telung lemeng ia ngamar ditu."
     "Men sakit apa timpal Madene Ketut Giri?"
     "Ia kena muntaber Mbok. Suba panyatusan kramane dauh pangkung kena muntaber. Kantos jani tonden rered. pedalem Ketut Giri kalawargane sada tuara, metu jani ngemasin ngamar. Tepuk reramane sedih medalem pianakne nglecir aukud. Ketut Giri mula manyama padidiana."
     "Mirib ditu leake galak-galak Mbok, yening tusing keto ngudiang buka aud kelor kramane tibenin muntaber. Geringe mararadan, nglahlah kemamai."
     " Beh Nyoman tusing pesan nawang paundukan. Nu nampenin unduk buka kuno. Indik muntabere ento tusing ja ulian amah leak. Tusing ja ulian pongor Betara. Ngutah misinge ento ulian idupe romon, dedaarane tusing bersih. Ane ngranayang sakit basang utawa mising, ento ulian yeh ineme tusing malablab. Sajabaning yeh, dedaarane ane tinggahin buyung bisa masi dadi krana. Ento makada, yening Nyoman bedak, eda pesan nginem yeh tusing malablab. Prabot-prabot ane anggo madaar patut umbah sabunin. Ane pinih sarat, eda engsap nyabunin lima. Makiri madaar utawa suud madaar limane apang satata kedas."
     "Keto masi jamban-jamban tongos ngotor apanga kedas. eda cara kuno, ngotor di teba. Ne suba perlune i raga apanga ngelah jamban. da nulad patapan celeng, meju ngenceh jalan mula. Yening nuut ambek celeng makrana muntabere muah panyakit ane lenan mararadan."
     nah yening keto maan nureksa kabersihane sinah sakite tusing bani paek. Eda engsap ngastiti Widhi, keto masih pangastitine teken leluhur tusing dadi tuna. Yening suba kene, idupe pasti satata rahayu, seger oger kasadianan.
Olih : I Wayan Westa

Puisi Bali

1. Ni Luh Diah

Kacrita  wenten anak bajang
Jadma sugih mapumah ring banjar tegal
Sane mepesengan Ni Luh Diah
Anom jegegne tanpatandingan

Kenyemne mangalap jiwa
Kemikan bibihne manis nyurnyur
Warna kulitne putih gading
Pangadane langsing lanjar

Luh Diah dueg pisan majejaitan
Parisolahnyane becik
Nuut teken pitutur rerama
Luh Diah mule patut idaman nak muani
Olih : Febby Diana

2. Gagendingan bumi

Majalanke,
Yan mabudi nepukin galang
Suargane sing ja joh
Di tuktuk lidahe, di tengah sirahe

Idupe nglana-lana
Ngumbara di matan gumine
Sambil makpak karma pala
Ah,mule ento madan idup

Astitiang pesan,
Apang tepuk sunaran galange
Da runguanga bulane sendeh ngauhang
Ia lakar mabalik
Nyunarin gidate makejang

Gending-gending
Gendingan gumine
Tuah apti usaha laksana
Ne atehang mulih karahayon

Magendingan ke
Nanging da ngebug belek puyung
Siur munyi sing ada isi
Olih : Nyoman Tusthi Eddy

3. Besakih

Kori lan meru mesaput ambun
Padmasana mesinar barak, selem, kuning
Umbul-umbul lan pajeng mesanding asri
Sami lengut ngegaokin

Besakih
Mebulu duk mekulit batu
Matumpang pitu nyujuh gunung
Sampun kaloktah di jagate

Di besakih
Tongos anake nyelempoh
Nyambat Widhine besik
Besike madan liu
Ngorahang deweka papa
Ngidih pelih nunas ica

Besakih mekulit tebel
Patut kapelut ngalih isi
Apang tawang ane jati
Anggon tunggak pengisian idupe
Olih : Wayan Selat Wirata

4. Meme

Meme..
Mangkin wau titiang uning
Sapunapi pirasat meme
 miara titiang
Saking kantun taluh

Sasampune tutug wulan
Meme ngarod asih ambat
Uripe magantung bok akatih

Meme...
Titiang eling
Titiang budal saking maplalian
Babak belur gelar gelur
Meme gipih nyasab cendana
Ngasih-asih

Wangine titiang tengkejut nyerit
Ngipi gulgul sarwa aeng
Meme matangi kapupungan
Ngambil bawang tur mabasma
Macangkriman jantos semeng

Meme..
Durung polih titiang yasa
Meme matular tan matulak malih...

Inggih... ratu Betara
Lugrayang memen titiang
Genah patut ring jagate wayah
Olih : Made Sanggra

5. Tsunami

Grudug ombake gede pesan
Langite peteng dedet kakaput baan gulem
Gejeran linuhe ngae bayu runtag
Ngaenang patikaplug bebanjaranemelaib ngerereh genah tegeh

Lemahe karasa-rasa kadi peteng
Bayune karasa-rasa suwung
Nepukin umah-umahe pada glalang-glulung
Jadmane pajerit nunas tulung

Ne jani
Yeh pasihe buin ngancab nyirat ka dahat
Menek munggah sawah, nglulu ka ulu tan pawates
Liu umahe malingkeb usak-asik anyudang blabar
Keto masih jadmane paclempung, keleb, anyud

Tan padaya
Umah-umahe suba asah dadi tanah
Jadmane telah suba dadi sawa
Ulian tsunani ane makada
Punapi awinan pasihe menek ke dahat ulian jadmane
Liunang dosa
Akeh semeton aceh sane mangkin dados keni kesangsaran
Minab wantah Hyang Widhi sane uning, eling, miwah
Patut ngicen pakeling
Olih : I Putu Gede Seni Antara